NHỮNG ĐIỀU QUAN TRỌNG CẦN BIẾT VỀ BỆNH ZONA

Zona là bệnh do virut gây nên, tấn công chủ yếu lên da và thần kinh ở vùng da, thường khởi phát đột ngột, diễn biến cấp tính. Khi thời tiết chuyển mùa là điều kiện thuận lợi cho bệnh bùng phát. Tuy zona là bệnh không nguy hiểm nhưng nếu không chữa trị kịp thời, bệnh nặng sẽ dẫn đến nhiều biến chứng.

Xem thêm: PHÂN BIỆT ZONA THẦN KINH, “GIỜI LEO” VÀ KIẾN 3 KHOANG CẮN | THUẦN MỘC CHÍNH HÃNG

Tổng quan

Zona là bệnh do virut gây nên, tấn công chủ yếu lên da và thần kinh ở vùng da, thường khởi phát đột ngột, diễn biến cấp tính. Khi thời tiết chuyển mùa là điều kiện thuận lợi cho bệnh bùng phát. Tuy zona là bệnh không nguy hiểm nhưng nếu không chữa trị kịp thời, bệnh nặng sẽ dẫn đến nhiều biến chứng.

Đặc biệt, loại virut này tấn công vào tất cả các dây thần kinh của cơ thể, với đặc điểm của bệnh chỉ gây tổn thương thần kinh một bên. Zona là tên gọi của bệnh khi virut Zona vào gây bệnh tại hạch gối và theo đường đi của dây thần kinh sọ số VII (dây thần kinh mặt) và số VIII (dây thần kinh thính giác).

Nguyên nhân

Trong thời gian bị nhiễm khuẩn ban đầu của bệnh thủy đậu, một số virus ở tế bào thần kinh của cơ thể trong trạng thái không hoạt động. Nhiều năm sau, virus có thể bị tái kích hoạt gây ra bệnh zona. Vì cơ thể đã có miễn dịch chống lại virus nên ban và bọng nước chỉ xuất hiện ở vùng da bị chi phối bởi dây thần kinh có virus tái hoạt động.

Đau dây thần kinh sau zona xảy ra nếu các sợi thần kinh bị tổn thương trong đợt bùng phát của bệnh zona. Sợi thần kinh bị tổn thương không thể gửi tin nhắn từ da đến não bộ theo cách thông thường mà thay vào đó, các thông điệp trở nên rối loạn gây đau dai dẳng hàng tháng, thậm chí cả năm.

Dấu hiệu

Khi bị nhiễm virut Zona, người bệnh sốt 38-39˚C, đau mình mẩy, đau nhức đầu, người mệt mỏi, nước tiểu vàng… Bắt đầu bằng dấu hiệu đau tai dữ dội, cảm giác rát như bị bỏng, khó chịu dọc theo ống tai ngoài, vùng da trước và sau tai. Bệnh nhân cảm nhận thấy đau nhức sâu trong tai. Triệu chứng đau tai diễn biến thành từng cơn, kéo dài trong vài ngày. Đôi khi cảm giác đau này lan xuống miệng, họng kèm theo rối loạn cảm giác ở họng, lưỡi làm người bệnh ăn uống như dùng phải đồ nóng.

Da vùng đau rát dần dần có những mụn nước nhỏ bằng đầu đinh ghim ngày càng nhiều, trong lòng chứa dịch màu vàng chanh nằm rải rác trên vùng da nắp tai, loa tai, cửa ống tai (gọi là vùng Ramsey – Hunt: đây là những nhánh của dây thần kinh). Sau vài ngày, những mụn nước này vỡ đi, lúc đó vị trí các mụn nước hình thành các vảy rồi bong dần để lại nhiều vết sẹo lấm tấm trắng trên da. Một số trường hợp virut zona làm tổn thương dây thần kinh điều khiển vận động cơ mặt (dây VII), bệnh nhân sẽ có biểu hiện liệt mặt cùng bên với mụn nước. Người bệnh phàn nàn bị nghe kém bên tai cùng với tai bị bệnh. Trong tai xuất hiện tiếng ù như tiếng ve kêu, dế kêu. Bệnh nhân có thể có biểu hiện chóng mặt, đi loạng choạng.

Các yếu tố nguy cơ

Zona là tình trạng nhiễm virus Herpes zoster (HZ) cấp tính của hệ thần kinh trung ương và ngoại vi, thường chỉ xảy ra ở một bên rễ thần kinh tủy sống. Hàng năm tỉ lệ mắc bệnh zona là 1,5 – 3,0%, bệnh có tỷ lệ mắc cao ở người cao tuổi và trung niên, thường sau 45 tuổi.

Một số yếu tố có thể dễ dẫn đến đau dây thần kinh hậu zona bao gồm: cao tuổi (thường trên 50 tuổi). Nữ giới hay bị hơn nam; Có biểu hiện đau nhiều trong giai đoạn có tổn thương ban và bọng nước; Ban và bọng nước nặng và lan rộng; Có các biểu hiện tiền triệu (đau và dị cảm đau vùng dây thần kinh bị ảnh hưởng trước khi xuất hiện ban và bọng nước); Cơ thể suy giảm miễn dịch như đang dùng thuốc ức chế miễn dịch, thuốc corticoid, thuốc chống thải ghép ở những người ghép tạng, nhiễm HIV…; Một số yếu tố về mặt tâm lý xã hội cũng có thể thúc đẩy xuất hiện đau dây thần kinh hậu zona; Vị trí tổn thương: nguy cơ là thấp nếu zona ở vùng cằm, cổ và thắt lưng. Nguy cơ trung bình ở vùng ngực. Nguy cơ cao nhất ở vùng chi phối của dây thần kinh sinh ba (dây thần kinh sọ não số V), đặc biệt là nhánh mắt (vùng mặt) và đám rối thần kinh cánh tay.

Biến chứng

Biến chứng và di chứng của zona khá nghiêm trọng và lâu dài, thậm chí là tử vong. Các biến chứng mắt có thể kể đến là viêm và bội nhiễm bán phần trước và bán phần sau nhãn cầu, bệnh lý bề mặt nhãn cầu do thần kinh, dị hình mi và sẹo. Một vài bệnh lý đặc biệt nặng có thể gây mù là sẹo giác mạc, glôcôm và viêm võng mạc. Khoảng 20% đối tượng nhiễm zona bị viêm nhiễm nặng tại mắt như viêm giác mạc, viêm màng bồ đào và bệnh lý thần kinh. 10 năm sau nhiễm zona vẫn có nguy cơ bị giảm thị lực hoặc mù lòa (thị lực dưới 20/200), tỷ lệ sẹo mi dị hình mi và lông xiêu là từ 2-9%. Điều trị bằng thuốc chống virut có thể làm giảm các biến chứng và di chứng, tỷ lệ biến chứng có vẻ giảm nhiều nếu các thuốc chống virut được dùng sớm trong 3 ngày kể từ khi bệnh khởi phát. Đau sau khi khỏi bệnh gặp nhiều ở người có nhiều mụn rộp và đau nhức nhiều trong giai đoạn cấp, bệnh nhân có zona mắt. Biến chứng toàn thân nguy hiểm nhất là đột quỵ, hay gặp trên bệnh nhân nhiễm zona hơn là nhiễm herpes, viêm động mạch thái dương, nhồi máu cơ tim hoặc trầm cảm.

Chẩn đoán

Thăm khám lâm sàng thấy ở trước hay sau tai bệnh nhân có nổi những hạch nhỏ. Da ống tai ngoài dày, đỏ, có nhiều mụn nước ở các giai đoạn khác nhau, cái thì đã vỡ, cái đã tạo sẹo, có cái đang chứa dịch vàng. Nếu bệnh nhân chà xát nhiều vào vùng này, mụn nước sẽ bị nhiễm trùng làm bội nhiễm, có thể gây viêm tấy lan toả ống tai ngoài, viêm sụn vành tai… Màng nhĩ sung huyết đỏ. Đo thính lực đồ kém tiếp nhận. Xét nghiệm máu không có nhiều giá trị, chỉ thấy bạch cầu giảm mức độ ít. Nghiệm pháp miễn dịch huỳnh quang tìm virut cũng chỉ mang tính chất gợi ý. Chẩn đoán chủ yếu dựa vào diễn biến và triệu chứng lâm sàng là dấu hiệu đau và mụn nước nằm ở vùng của các dây thần kinh, một bên.

Điều trị

Mục đích của điều trị của bệnh là chống bội nhiễm thương tổn da, chống đau dây thần kinh, chống virus, phòng tránh các biến chứng nặng và đau sau zona.

Bác sĩ cần giải thích cho người bệnh hiểu được bản chất của bệnh, bao gồm cả tính chất dai dẳng của triệu chứng và mục tiêu của điều trị; Khuyên người bệnh mặc quần áo rộng rãi, chất liệu cotton sẽ giảm được kích thích lên vùng da nhạy cảm.

Hiện chưa có phương pháp điều trị đặc hiệu. Trong nhiều trường hợp, có thể cần phải kết hợp các phương pháp điều trị để giảm đau. Thường kết hợp các thuốc giảm đau tại chỗ (miếng dán có chứa thuốc giảm đau hoặc bôi thuốc giảm đau) và thuốc giảm đau toàn thân, thuốc chống trầm cảm ba vòng, thuốc chống co giật, thuốc giảm đau dạng thuốc phiện… Tuy nhiên, đau hoặc khó chịu đáp ứng kém với các thuốc giảm đau thông thường. Những trường hợp nặng hơn có thể cần dùng phương pháp thủy châm bằng các thuốc tăng cường dinh dưỡng, bổ thần kinh; phương pháp kích thích điện thần kinh qua da; tiêm thuốc phong bế dây thần kinh…

Vắc-xin có thể giúp ngăn ngừa bệnh zona và đau dây thần kinh hậu zona ở người trưởng thành.

Bệnh zona thường đau trước khi phát ban. Nguy cơ phát triển đau dây thần kinh hậu zona giảm một nửa nếu bắt đầu dùng thuốc kháng virus trong vòng 72 giờ từ khi xuất hiện phát ban bệnh zona. Việc điều trị đau sau zona phải được các bác sĩ chỉ định và tư vấn cẩn thận.

>>>Xem thêm: 10 CÁCH CHỮA BỆNH ZONA THEO DÂN GIAN TẠI NHÀ ĐƠN GIẢN | THUẦN MỘC CHÍNH HÃNG