BONG GÂN LÀ GÌ? DẤU HIỆU, NGUYÊN NHÂN VÀ CÁCH XỬ LÝ BONG GÂN

Bong gân là một chấn thương phổ biến, ảnh hưởng đến nhiều bộ phận cơ thể. Trong hầu hết các trường hợp, tình trạng này là nhẹ và có thể điều trị ngay tại nhà. Nhưng nếu bong gân nặng không được xử lý phù hợp sẽ khiến khớp của bạn yếu đi, thường xuyên tái phát tạo thành biến chứng đau mãn tính, mất ổn định khớp kéo dài, viêm khớp…

Vậy đâu là nguyên nhân gây ra tình trạng này và làm thế nào để điều trị hiệu quả? Thuầnmộc.vn mời bạn tham khảo bài viết sau đây.

Tìm hiểu chung

Bong gân là gì?

Bong gân là tình trạng kéo giãn hoặc rách dây chằng – một dải mô sợi chắc khỏe nối hai xương với nhau. Bong gân mắt cá chân, đầu gối và cổ tay là những tình trạng phổ biến nhất.

Điều trị bong gân ban đầu bao gồm nghỉ ngơi, chườm đá, băng nén và kê cao vị trí chấn thương. Nếu nhẹ có thể điều trị khỏi tại nhà. Trường hợp nặng, bạn sẽ cần làm phẫu thuật để sửa chữa dây chằng bị đứt.

Sự khác biệt giữa bong gân và căng cơ đó là bong gân làm tổn thương dải mô liên kết hai xương với nhau, trong khi căng cơ liên quan đến chấn thương cơ hoặc dải mô liên kết cơ với xương.

Triệu chứng

Dấu hiệu bong gân là gì?

Tình trạng chấn thương này thường xảy ra đột ngột xung quanh khớp. Các dấu hiệu bong gân có thể nhẹ hoặc nghiêm trọng, tùy thuộc vào số lượng mô bị tổn thương, gồm:

• Đau
• Sưng
• Bầm tím
• Khớp hạn chế di chuyển
• Khớp tổn thương không có khả năng chịu trọng lượng và di chuyển như bình thường
• Cảm giác có tiếng “bốp” khi xảy ra chấn thương

Các trường hợp nghiêm trọng có thể liên quan đến các tình trạng khác, như gãy xương. Đến gặp bác sĩ ngay nếu có những triệu chứng bong gân nặng như sau:

• Nếu bạn không thể di chuyển hoặc đứng vững
• Cảm giác cơn đau thấu xương mặc dù bị chấn thương khớp
• Tê cứng ở khu vực tổn thương

Nguyên nhân

Nguyên nhân bong gân là gì?

Nguyên nhân phổ biến nhất gây ra tình trạng này là ngã hoặc chấn thương khớp. Những nguyên nhân này có thể khiến khớp lệch khỏi phạm vi chuyển động bình thường, do đó dây chằng sẽ bị kéo giãn hoặc rách.

Những tình huống có thể khiến bạn bị bong gân như:

• Đi hoặc chạy trên một đường gồ ghề
• Uốn hoặc xoay người đột ngột
• Ngã hoặc tiếp đất bằng cổ tay hoặc bàn tay
• Chơi các môn thể thao thường dùng cổ tay (cầu lông, tennis, bóng rổ…)
• Chấn thương từ các môn thể thao tiếp xúc (như đá bóng)

Chẩn đoán và điều trị

Những thông tin được cung cấp không thể thay thế cho lời khuyên của các chuyên viên y tế. Hãy luôn tham khảo ý kiến bác sĩ.

Cách nhận biết bạn bị bong gân

Để chẩn đoán, bác sĩ sẽ ấn xung quanh khớp để xác định dây chằng nào bị thương. Họ cũng sẽ di chuyển xương tại đó theo các vị trí khác nhau để kiểm tra phạm vi vận động. Tuy nhiên, bộ phận bị bong gân thường sẽ không cử động được nhiều.

X-quang sẽ giúp loại bỏ nguyên nhân gây đau là do gãy xương hoặc các chấn thương xương khác. Nếu không có xương gãy, bác sĩ sẽ cho bạn biết mức độ nghiêm trọng của bong gân dựa trên mức độ sưng, đau và bầm tím.

Hiếm khi, chụp cộng hưởng từ MRI được chỉ định, trừ khi có nghi ngờ dây chằng bị chấn thương nặng, tổn thương sụn hoặc xương của bề mặt khớp, có mảnh xương nhỏ bị vỡ ra trong chấn thương. Muốn thực hiện MRI thường phải đợi hết sưng và bầm tím. Ngoài ra, siêu âm cũng có thể được thực hiện nhằm giúp xác định mức độ tổn thương của dây chằng.

Điều trị bong gân hiệu quả

Điều trị ban đầu cho bong gân chính là phương pháp RICE, có thể chữa khỏi những trường hợp bong gân nhẹ.

• Nghỉ ngơi (Rest). Tránh các hoạt động gây đau, sưng hoặc khó chịu, nhưng bạn vẫn nên vận động nhẹ nhàng.
• Chườm đá (Ice). Trước khi đến gặp bác sĩ, bạn cần phải chườm đá khu vực tổn thương để giảm sưng. Sử dụng túi nước đá hoặc khăn bọc đá lạnh và chườm trong 15-20 phút mỗi lần. Lặp lại sau mỗi 2-3 giờ trong vài ngày đầu sau chấn thương.
• Băng gạc (Compression). Để giúp giảm sưng, băng vùng tổn thương bằng băng thun cho đến khi hết sưng. Đừng quấn quá chặt vì có thể cản trở máu lưu thông. Bạn có thể nới lỏng băng nếu cơn đau tăng lên, tình trạng tê hoặc sưng xảy ra bên dưới khu vực được quấn.
• Nâng cao. Kê cao khu vực bị thương trên mức tim, đặc biệt là vào ban đêm, để giúp giảm sưng.

Các loại thuốc giảm đau không kê đơn như ibuprofen và paracetamol cũng là một cách chữa bong gân.

Sau hai ngày đầu, bạn hãy vận động vùng bị thương nhẹ nhàng và sẽ thấy khớp cải thiện dần dần, có thể chịu được trọng lượng hoặc di chuyển mà không bị đau. Phục hồi từ bong gân có thể mất vài ngày đến vài tháng.

Các chuyên gia vật lý trị liệu có thể giúp bạn tối đa hóa sự ổn định và sức mạnh của khớp hoặc chi bị tổn thương. Bác sĩ có thể đề nghị bạn cố định khu vực bằng nẹp.

Đối với một số chấn thương, chẳng hạn như rách dây chằng, hoặc chấn thương không đáp ứng với những phương pháp kể trên, bác sĩ có thể cân nhắc phẫu thuật. Phẫu thuật bao gồm:

• Nội soi khớp: sử dụng thiết bị đặc biệt đưa vào khớp thông qua một vết rạch nhỏ để loại bỏ bất kỳ mảnh xương hoặc sụn lỏng lẻo hay các phần dây chằng bị mắc vào khớp.
• Sửa chữa dây chằng: bác sĩ sẽ sửa chữa dây chằng bị rách bằng chỉ khâu hoặc thay thế dây chằng tổn thương bằng một dây chằng từ vị trí khác.

Sau phẫu thuật bong gân, người bệnh cần được bất động để dây chằng lành lại, sau đó cần vật lý trị liệu nhằm phục hồi khả năng vận động.

Phòng ngừa

Phòng ngừa bong gân bằng cách nào?

Một số cách có thể giúp bạn phòng ngừa bong gân như:

• Tránh vận động khi thấy cơ thể mệt mỏi.
• Thực hiện các bài tập kéo giãn hằng ngày hoặc trước khi vật lý trị liệu để duy trì sức mạnh và sự cân bằng của cơ – xương – khớp.
• Khởi động đúng cách trước khi tập thể dục, việc “làm nóng” các cơ sẽ làm tăng phạm vi chuyển động của chúng, giúp tránh chấn thương và rách mô liên kết.
• Mang giày dép phù hợp, vừa chân có thể giúp bảo vệ mắt cá chân và khớp gối khỏi bị chấn thương.
• Cẩn thận khi vận động, cảnh giác với những bề mặt trơn hoặc gồ ghề, các chướng ngại vật có thể gây ra tai nạn để không bị chấn thương.
• Ngồi, đứng ở một vị trí quá lâu hoặc thực hiện các hành động lặp đi lặp lại có thể khiến cơ bắp căng quá mức. Mọi người có thể nghỉ ngơi thường xuyên và kéo giãn cơ để thư giãn các cơ bắp.
• Ăn uống cân bằng với đa dạng thực phẩm, duy trì cân nặng hợp lý để giữ cho cơ bắp khỏe mạnh.

Thực tế, không phải tất cả tình trạng bong gân đều có thể phòng ngừa được, nhưng nếu biết cách chữa, tình trạng này sẽ không gây ra biến chứng nghiêm trọng nào.